Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου,
Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ,
Εμπειρογνώμων Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης,
Μεταδιδάκτωρ Δικ. Περιβάλλοντος,
Διδάσκων Νομικής ΕΚΠΑ
info@pgalanislaw.gr
www.pgalanislaw.gr
Η ρύθμιση της διαγραφής προστίμων αυθαιρέτων, όπως αποτυπώνεται στο άρθρο 107 του ν. 4495/2017, ενσωματώνει μία κρίσιμη πτυχή της προσπάθειας του νομοθέτη να αντιμετωπίσει το ιστορικό πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης στην Ελλάδα, συνδυάζοντας την κανονιστική συμμόρφωση με τη διοικητική επιείκεια έναντι βεβαιωμένων αλλά ανείσπρακτων οφειλών. Η διαδικασία προβλέπει ρητή διαγραφή ή αναστολή είσπραξης προστίμων, υπό τον όρο ότι έχει προηγηθεί νόμιμη υπαγωγή του αυθαιρέτου σε ρύθμιση νομιμοποίησης ή αναστολής κυρώσεων, και ότι έχουν πληρωθεί οι αντίστοιχες οικονομικές υποχρεώσεις (το ενιαίο ειδικό πρόστιμο).
Η διαδικασία αυτή προβλέπεται στο άρθρο 107 Ν. 4495/2017. Ειδικότερα, ο Ν. 4495/2017 περιέχει στο άρθρο 107 μία σημαντική πρόβλεψη για τη διαγραφή ανείσπρακτων βεβαιωθέντων προστίμων αυθαιρέτων, λόγω υπαγωγής στους νόμους αυθαιρέτων. Η ρύθμιση, όμως, αυτή αφορά μόνο σε ανείσπρακτα πρόστιμα, τα οποία έχουν βεβαιωθεί στη ΔΟΥ και μόνο εφόσον έγινε (νόμιμη) υπαγωγή στους νόμους των αυθαιρέτων. Για την κίνηση της διαδικασίας, απαιτείται αίτηση του ενδιαφερόμενου στη Διοίκηση, με τα αναγκαία δικαιολογητικά. Για οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, όπως και όταν η υπαγωγή δεν έγινε δεκτή, δεν εφαρμόζεται η διάταξη αυτή.
Για τη διαγραφή προστίμων ανέγερσης και διατήρησης της παρ. 3, έχουν ανάλογη εφαρμογή τα αναφερόμενα στην Εγκύκλιο 17/23.10.12, προσαρμοσμένα στις αντίστοιχες νέες διατάξεις. Τα πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης αυθαιρέτων κατασκευών ή χρήσεων που υπάγονται στην παρ. 1 του άρθρου 106 διαγράφονται, μετά την έκδοση άδειας νομιμοποίησης και σε περίπτωση έκδοσης άδειας κατεδάφισης, μετά την προσκόμιση αποδεικτικών κατεδάφισης του αυθαιρέτου κτίσματος. Τα παραπάνω ισχύουν αναλογικά και σε περίπτωση απομάκρυνσης αυθαίρετης αλλαγής χρήσης.
Ανείσπρακτα βεβαιωθέντα ποσά προστίμων, ανέγερσης και διατήρησης διαγράφονται, μετά την ολοσχερή εξόφληση του ενιαίου ειδικού προστίμου. Για τη διαγραφή των προστίμων ή την ενημέρωση της αρμόδιας φορολογικής αρχής και για την αναστολή είσπραξής τους υποβάλλεται στην αρμόδια υπηρεσία δόμησης αίτηση του ενδιαφερομένου, η οποία συνοδεύεται από:
α) Τη βεβαίωση υπαγωγής στις διατάξεις του παρόντος ή στις διατάξεις των Ν. 4014/2011 και 4178/2013 και εξόφλησης του ενιαίου ειδικού προστίμου,
β) υπεύθυνη δήλωση ότι τα πρόστιμα των οποίων ζητείται η διαγραφή αφορούν στο ακίνητο, το οποίο έχει υπαχθεί στις διατάξεις του παρόντος ή σε προγενέστερους νόμους αναστολής επιβολής κυρώσεων αυθαιρέτων (συμπληρώνονται τυχόν περαιτέρω δικαιολογητικά π.χ. σχέδια, βεβαίωση από τη ΔΟΥ περί ανεξόφλητου υπολοίπου προστίμου).
Η Υπηρεσία Δόμησης εκδίδει πράξη με την οποία ακυρώνει τον οικείο χρηματικό κατάλογο ή την πράξη επιβολής προστίμου και την αποστέλλει με το αντίστοιχο ατομικό Φύλλο Έκπτωσης στην αρμόδια φορολογική αρχή εντός δεκαπέντε (15) ημερών, αν τα πρόστιμα έχουν βεβαιωθεί και φορολογικά, προκειμένου η φορολογική αρχή να διαγράψει κάθε σχετική πράξη (ταμειακή βεβαίωση), που έχει ως νόμιμο έρεισμα τον χρηματικό κατάλογο ή την πράξη επιβολής προστίμου.
Αντίστοιχα, μετά την υπαγωγή στις διατάξεις του Ν. 4495/2017, η Υπηρεσία Δόμησης εκδίδει πράξη αναστολής είσπραξης των ήδη βεβαιωθέντων στις αρμόδιες ΔΟΥ προστίμων και την αποστέλλει στην αρμόδια φορολογική αρχή. Στην εν λόγω πράξη ορίζεται υποχρεωτικά η καταληκτική ημερομηνία αναστολής, σύμφωνα με την αντίστοιχη καταληκτική ημερομηνία εξόφλησης του ενιαίου ειδικού προστίμου στην πράξη υπαγωγής (άρθρο 34 παρ. 40 Ν. 4546/2018).
Η πρόβλεψη αφορά αποκλειστικά σε ανείσπρακτα ποσά προστίμων που έχουν βεβαιωθεί στη ΔΟΥ, και όχι σε ήδη εισπραχθέντα ποσά, ούτε σε περιπτώσεις όπου η υπαγωγή στο σύστημα των αυθαιρέτων έχει απορριφθεί ή ακυρωθεί. Ως ανείσπρακτα νοούνται εκείνα τα ποσά για τα οποία δεν έχει γίνει εκούσια καταβολή, ούτε έχει ολοκληρωθεί η διοικητική διαδικασία είσπραξης με κατάσχεση ή συμψηφισμό. Εξάλλου, η ρύθμιση καλύπτει τόσο τα πρόστιμα ανέγερσης όσο και διατήρησης αυθαίρετων κατασκευών ή χρήσεων.
Η θεμελίωση του δικαιώματος διαγραφής εδράζεται στη συνταγματικά επιτρεπτή αρχή της αναδρομικής διοικητικής επιείκειας, υπό την προϋπόθεση ότι έχει αποκατασταθεί η νομιμότητα μέσω του συστήματος των νόμων 4014/2011, 4178/2013 ή 4495/2017. Ειδικότερα, η βεβαίωση υπαγωγής και η πλήρης εξόφληση του ειδικού προστίμου αποτελούν απαραίτητα δικαιολογητικά, γιατί αποδεικνύουν ότι ο πολίτης επέλεξε τη θεσμοθετημένη οδό συμμόρφωσης, νομιμοποιώντας την αυθαίρετη πράξη.
Η διαδικασία διαγραφής κινείται με πρωτοβουλία του ενδιαφερομένου, ο οποίος υποβάλλει σχετική αίτηση στην Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ), συνοδευόμενη από:
- βεβαίωση υπαγωγής και εξόφλησης του ενιαίου προστίμου,
- υπεύθυνη δήλωση ότι τα αιτούμενα για διαγραφή πρόστιμα αφορούν το συγκεκριμένο αυθαίρετο,
- και, κατά περίπτωση, σχέδια, βεβαίωση ΔΟΥ για το ανείσπρακτο υπόλοιπο, καθώς και παλαιούς χρηματικούς καταλόγους ή αποφάσεις επιβολής προστίμου.
Η ΥΔΟΜ ελέγχει την πληρότητα του φακέλου και εφόσον πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις, εκδίδει:
- Πράξη ακύρωσης του προστίμου, αν έχει εκδοθεί χρηματικός κατάλογος ή απόφαση επιβολής, και την αποστέλλει στη ΔΟΥ μαζί με Ατομικό Φύλλο Έκπτωσης· ή
- Πράξη αναστολής είσπραξης, σε περιπτώσεις που η εξόφληση του ειδικού προστίμου είναι σε εξέλιξη, η οποία αναστέλλει την ταμειακή είσπραξη μέχρι την καταληκτική ημερομηνία εξόφλησης, όπως προκύπτει από την πράξη υπαγωγής (άρθρο 34 παρ. 40 ν. 4546/2018).
Η διαδικασία αυτή δεν είναι αυτοματοποιημένη ούτε πραγματοποιείται αυτεπάγγελτα. Απαιτείται ενεργή ενέργεια του πολίτη ή του μηχανικού του, καθώς και πλήρης και τεκμηριωμένη τεχνική και οικονομική συμμόρφωση. Επιπλέον, η διοικητική πράξη διαγραφής έχει νομικό χαρακτήρα ατομικής εκτελεστής πράξης, υποκείμενη σε έλεγχο νομιμότητας, αλλά όχι ευθέως σε αίτηση θεραπείας ή διοικητική προσφυγή, αφού αποτελεί καταφανή εφαρμογή τυπικών όρων διαγραφής. Ωστόσο, μπορεί να προσβληθεί αν αδίκως δεν εκδοθεί ή εκδοθεί αρνητικά, με αίτηση ακύρωσης κατά παράλειψης.
Ιδιαίτερη πρόβλεψη υφίσταται στην Εγκύκλιο 17/23.10.2012 (και κατ’ αναλογία για τον ν. 4495/2017), όπου αναφέρεται ότι τα πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης μπορούν να διαγράφονται όχι μόνο με υπαγωγή στις διατάξεις περί αυθαιρέτων, αλλά και:
- με έκδοση άδειας νομιμοποίησης σύμφωνα με ισχύουσα πολεοδομική ρύθμιση, ή
- με έκδοση άδειας κατεδάφισης και προσκόμιση αποδεικτικών κατεδάφισης (φωτογραφική τεκμηρίωση, υπεύθυνη δήλωση μηχανικού, έλεγχος αυτοψίας),
- καθώς και σε περίπτωση απομάκρυνσης αυθαίρετης χρήσης (π.χ. επαναφορά του κτιρίου στη νόμιμη χρήση).
Συνεπώς, ο ρόλος της ΥΔΟΜ δεν είναι τυπικός, αλλά πυρηνικά ελεγκτικός, καθώς καλείται να διαπιστώσει:
- τη νομιμότητα της υπαγωγής,
- την πληρότητα των πληρωμών,
- την πραγματική αποκατάσταση της κατάστασης (κατεδάφιση ή νομιμοποίηση),
- και τη σαφή αντιστοίχιση των διαγραφόμενων προστίμων με την πράξη συμμόρφωσης.
Στο πλαίσιο αυτό, η διαγραφή προστίμων αυθαιρέτων δεν αποτελεί πράξη γενικής επιείκειας αλλά ανταπόδοση της συμμόρφωσης και της καταβολής του ειδικού προστίμου. Συγκροτεί έναν ελεγχόμενο μηχανισμό διοικητικής άφεσης, υποταγμένο σε αυστηρές αποδεικτικές και νομικές προϋποθέσεις, και επιτελεί τη λειτουργία της εκκαθάρισης παλαιών οφειλών στο πλαίσιο ενός σταθερού και ασφαλούς καθεστώτος.
Τέλος, η έγκαιρη κίνηση της διαδικασίας, ιδίως πριν την ολοκλήρωση πράξεων ταμειακής βεβαίωσης ή πριν την υποβολή αιτήσεων για μεταβίβαση ή ένταξη σε χρηματοδοτικά προγράμματα, είναι αναγκαία ώστε να αποτραπεί η εμπλοκή των κυρώσεων στην κυκλοφορία του ακινήτου. Η διαγραφή δεν είναι αυτόματη, αλλά προϋποθέτει συνειδητή ενεργοποίηση του ιδιοκτήτη, νομική ετοιμότητα, και τεχνική ακρίβεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου