Του Αργύρη Δεμερτζή/
Εγκύκλιος του γενικού γραμματέα Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών δίνει οδηγίες στις Κτηματικές Υπηρεσίες για τα αυθαίρετα σε αιγιαλό και παραλία, να καταρτίσουν πρόγραμμα κατεδαφίσεων με εννέα κριτήρια, συμπεριλαμβάνοντας τα πρωτοκολλά κατεδαφίσεων, που λόγω των νομοθετικών αναστολών των προηγούμενων ετών δεν έχουν εκτελεστεί. Και ταυτοχρόνως να κινήσουν τις διαδικασίες νομιμοποίησης υπό κατεδάφιση αυθαιρέτων μετά από αίτηση των ιδιοκτητών τους και έγκριση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής.
→«Όποιος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου, οφείλει να υποβάλει αίτηση σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001. Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα εγκριθεί είτε με έκδοση περιβαλλοντικών όρων, είτε με υπαγωγή σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να τεκμηριώνει ότι η διατήρηση του υφιστάμενου έργου, είτε αυτούσιου, είτε με τροποποιήσεις, είναι η λύση που επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον» λέει η εγκύκλιος, που εξέδωσε ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας Αθανάσιος Τσιούρας. Και σημειώνεται ότι:
→«H νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου έχει αναλογία στην πολεοδομική νομοθεσία. Ειδικότερα, στην περ. ι) του άρθρου 28 του ν. 4495/2017 (Α’ 167) προβλέπεται η άδεια νομιμοποίησης ως διοικητική πράξη που εκδίδεται εκ των υστέρων για να νομιμοποιηθούν κατασκευές που είναι σύμφωνες με τις διατάξεις που ισχύουν κατά τον χρόνο της νομιμοποίησης ή κατά τον χρόνο της εκτέλεσης αυτών. Η νομιμοποίηση γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής, αντίθετα με τις τακτοποιήσεις που μπορούν να γίνουν μόνο για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσεις μέχρι την 28η Ιουλίου 2011, σύμφωνα με το άρθρο 88 του ν. 4495/2017».
Οδηγίες για κατεδαφίσεις, νομιμοποιήσεις και παραχωρήσεις απλής χρήσης
Η εγκύκλιος της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών με θέμα: «Εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 5092/2024 και προγραμματισμός κατεδαφίσεων για έργα που έχουν κατασκευασθεί χωρίς άδεια στον αιγιαλό και την παραλία», δίνει αναλυτικές οδηγίες για:
-Τον προγραμματισμός των κατεδαφίσεων βάσει συγκεκριμένων 9 κριτηρίων από τα οποία η επικινδυνότητα έχει απόλυτη προτεραιότητα, ενώ στα λοιπά κριτήρια εφαρμόζεται σύστημα βαθμολόγησης Ο συνολικός προγραμματισμός εγκρίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες και αποστέλλεται στις αποκεντρωμένες διοικήσεις και τους δήμους, με παράλληλη δημοσιοποίησή του. Σημειώνεται ότι ο νόμος 5092/2024 προβλέπει την υποχρεωτική κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών σε αιγιαλούς και παραλίες, ανεξαρτήτως αν προέρχονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.
-Τις ενέργειες μετά την έγκριση του προγραμματισμού. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν είτε να προβούν οι ίδιοι σε κατεδάφιση, είτε να ζητήσουν νομιμοποίηση μέσω του άρθρου 14 του ν. 2971/2001, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες περιβαλλοντικές προϋποθέσεις. Η νομιμοποίηση επιτρέπεται μόνο αν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αποδεικνύει ότι η διατήρηση του έργου είναι περιβαλλοντικά προτιμότερη. Ο προγραμματισμός μπορεί να τροποποιηθεί αν υπάρχουν ενδείξεις πρόθεσης νομιμοποίησης ή αυτοκατεδάφισης από τον ενδιαφερόμενο φορέα. Οι κατεδαφίσεις δεν επιτρέπεται να διαταράσσουν την τουριστική περίοδο και πρέπει να ολοκληρωθούν έως 30 Ιουνίου 2027.
-Την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, η οποία σημειώνεται ότι επιτρέπεται ακόμη και όταν υπάρχουν αυθαίρετα έργα, χωρίς να θίγεται η δυνατότητα κατεδάφισης ή νομιμοποίησης. Η διάρκεια των παραχωρήσεων δεν υπερβαίνει τον χρόνο κατεδάφισης, εκτός αν κινηθεί διαδικασία νομιμοποίησης. Απαιτείται δήλωση μηχανικού για την ασφάλεια. Μέχρι 31.12.2025, το αντάλλαγμα για τέτοιες παραχωρήσεις διπλασιάζεται βάσει του ν. 5092/2024.
Ολόκληρη η εγκύκλιος για τα αυθαίρετα σε αιγιαλό και παραλία
Ολόκληρη η εγκύκλιος της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας, προς τις Κτηματικές Υπηρεσίας, έχει ως εξής:
Θέμα: Εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 5092/2024 και προγραμματισμός κατεδαφίσεων για έργα που έχουν κατασκευασθεί χωρίς άδεια στον αιγιαλό και την παραλία
Α. Προγραμματισμός κατεδαφίσεων
Σε πολλούς αιγιαλούς και παραλίες της χώρας έχουν κατασκευασθεί χωρίς άδεια και διατηρούνται έργα είτε από δημόσιους, είτε από ιδιωτικούς φορείς. Το εκτεταμένο αυτό φαινόμενο προκαλεί σημαντικά περιβαλλοντικά και αισθητικά προβλήματα, ενδεχομένως και προβλήματα ασφάλειας των χρηστών και του κοινού, ενώ σε πολλές περιπτώσεις περιορίζει ουσιαστικά την κοινοχρησία του αιγιαλού και της παραλίας, κατά παράβαση της παρ. 1 του άρθρου 6 του ν. 5092/2024 (Α’ 33). Επίσης, εγείρει σοβαρά ζητήματα ως προς την ουσιαστική εφαρμογή της προστατευτικής νομοθεσίας που υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες για τους αιγιαλούς και τις παραλίες και δημιουργεί την εντύπωση ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβάλει τη νομοθετική βούληση σε χώρους της δικής της ευθύνης.
Η παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 5092/2024, η οποία ισχύει σήμερα, επιβάλλει την κατεδάφιση των έργων που έχουν κατασκευασθεί παράνομα στον αιγιαλό και την παραλία. Αντίστοιχη πρόβλεψη υπήρχε στην προϊσχύουσα παρ. 4 του άρθρου 27 του ν. 2971/2001 (Α’ 285). Σε εφαρμογή των διατάξεων αυτών έχουν εκδοθεί πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαίρετων κατασκευών, τα οποία όμως ως επί το πλείστον δεν έχουν εκτελεσθεί. Σημειώνεται ότι με το άρθρο 14Α του ν. 2971/2001, που προστέθηκε με το άρθρο 34 του ν. 4607/2019 (Α’ 65), καθώς και με το άρθρο 46 του ν. 5131/2024 (Α’ 128) προβλέφθηκαν περιπτώσεις αναστολής της κατεδάφισης μετά από την εκκίνηση διαδικασίας για να νομιμοποιηθούν υφιστάμενα έργα σε αιγιαλούς και παραλίες.
Κατόπιν αυτών, επιβάλλεται η κατεδάφιση των αυθαίρετων έργων κατά τρόπο συντεταγμένο και προγραμματισμένο. Προς τούτο, καλείσθε να συγκεντρώσετε τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που έχετε ήδη εκδώσει, να εκδώσετε πρωτόκολλα κατεδάφισης για όσες περιπτώσεις έχουν διαπιστωθεί και άλλες αυθαίρετες κατασκευές μετά από αυτοψία, και να προγραμματίσετε τη σειρά και τον χρόνο με τον οποίο θα ζητήσετε από τις υπηρεσίες των οικείων αποκεντρωμένων διοικήσεων την κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών με βάση τα κριτήρια της παρούσας. Πριν αποστείλετε προς τις αποκεντρωμένες διοικήσεις τον συγκεντρωτικό προγραμματισμό που προτείνετε, καλείσθε να αποστείλετε τον προτεινόμενο προγραμματισμό στο Τμήμα Αιγιαλού και Παραλίας, τη Διεύθυνση Περιουσίας, τη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών και στο Γραφείο Γενικού Γραμματέα προς έγκριση και συντονισμό.
Β. Κριτήρια που εφαρμόζονται κατά τον προγραμματισμό
Κατά τον προγραμματισμό και την προτεραιοποίηση των κατεδαφίσεων πρέπει να λάβετε υπόψη τα εξής κριτήρια:
α) Επικινδυνότητα: οι επικίνδυνες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα σε σχέση με τις κατασκευές που δεν προκαλούν κινδύνους σε χρήστες και κοινό.
β) Δυσμενείς συνέπειες από την κατεδάφιση για το περιβάλλον: η κατεδάφιση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αντιστήριξης και ανάγκη για να κατασκευασθούν νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά, ζημία σε γειτονικά νόμιμα έργα, ρύπανση και προβλήματα στο οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί. Τα έργα που μπορούν να κατεδαφίζονται με λιγότερα προβλήματα πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα, των οποίων η κατεδάφιση θα προκαλέσει προβλήματα, θα είναι τεχνικώς δυσχερής και θα απαιτήσει νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά και αντιστήριξης.
γ) Χρόνος αυθαίρετης κατασκευής: οι πιο πρόσφατες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις παλαιότερες.
δ) Μέγεθος κατασκευής και παρεμπόδιση κοινοχρησίας: οι μεγαλύτερες κατασκευές που κατά τεκμήριο παρεμποδίζουν την κοινοχρησία περισσότερο πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις μικρότερες.
ε) Εγγύτητα στη θάλασσα: οι κατασκευές που είναι εγγύτερα στη θάλασσα, ιδίως αν επηρεάζουν τη γραμμή του αιγιαλού, πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με αυτές που είναι πιο μακριά.
στ) Συγκέντρωση έργων που πρέπει να κατεδαφισθούν: παράνομα έργα που έχουν φυσική εγγύτητα μεταξύ τους, με αποτέλεσμα η εκτίμηση των λοιπών παραγόντων που αναφέρονται στην παρούσα (ιδίως των δυσμενών συνεπειών των κατεδαφίσεων για το περιβάλλον) να μπορεί να είναι ενιαία, πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που είναι απομονωμένα.
ζ) Εξυπηρετούμενος σκοπός: έργα που δεν εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό.
η) Σημασία για την τουριστική κίνηση: έργα, των οποίων η διατήρηση δεν επηρεάζει την τουριστική κίνηση, κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που είναι επωφελή για την τουριστική κίνηση.
Με εξαίρεση το πρώτο κριτήριο (επικινδυνότητα), που τηρείται κατ’ απόλυτη σειρά (επικίνδυνες κατασκευές πρέπει να κατεδαφισθούν κατ’ απόλυτη προτεραιότητα), δύνασθε, σε περίπτωση κατεδάφισης και για κάθε ένα από τα υπόλοιπα κριτήρια, να αποδώσετε μία βαθμολογία που κινείται από το ένα (1), όταν η κατεδάφιση πρέπει να γίνει κατά μέγιστη προτεραιότητα, έως το πέντε (5), όταν η κατεδάφιση πρέπει να γίνει κατά ελάχιστη προτεραιότητα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα παραπάνω. Ειδικά στο κριτήριο των δυσμενών συνεπειών στο περιβάλλον μπορείτε να αποδώσετε τριπλάσια βαθμολογία, από το τρία (3) έως το δεκαπέντε (15). Σε κάθε περίπτωση πρέπει ανά κατεδάφιση να μπορείτε να προσδιορίσετε πόσο συντρέχει κάθε ένα από τα κριτήρια αυτά. Με βάση την κατάταξη αυτή θα προτείνετε και ημερομηνίες (σε εύλογο εύρος) για την κατεδάφιση.
Οι κατεδαφίσεις δεν πρέπει να γίνονται κατά χρόνο που θα διαταράξει την ομαλή τουριστική κίνηση της κάθε περιοχής, ιδίως κατά την θερινή περίοδο. Επίσης, αν είναι εφικτό, ο προγραμματισμός για το σύνολο των κατεδαφίσεων δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν της 30ής Ιουνίου 2027.
Στο Τμήμα Αιγιαλού και Παραλίας, τη Διεύθυνση Περιουσίας, τη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών και στο Γραφείο Γενικού Γραμματέα θα αποσταλεί ο παραπάνω πίνακας με τον προγραμματισμό των κατεδαφίσεων προς έγκριση.
Γ. Ενέργειες μετά την έγκριση του προγραμματισμού
Αφού σας επιστραφεί ο προγραμματισμός εγκεκριμένος από το γραφείο του Γενικού Γραμματέα, παρακαλείσθε να το αποστείλετε στην οικεία αποκεντρωμένη διοίκηση και στους δήμους της περιοχής. Επίσης, να μεριμνήσετε για τη δημοσίευσή του στον τοπικό τύπο και τις τοπικές ιστοσελίδες δημοσίου ενδιαφέροντος, σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ. σε συνεργασία με τους οικείους δήμους.
Στη δημοσίευση του προγραμματισμού καλείσθε να μεριμνήσετε, ώστε να αναφέρονται ρητώς οι δυνατότητες που έχουν οι ενδιαφερόμενοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς:
α) να κατεδαφίσουν τις παράνομες κατασκευές με δικές τους δαπάνες,
β) να ζητήσουν τη νομιμοποίησή τους σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001, όπως ορίζεται ειδικότερα παρακάτω.
Ο προγραμματισμός και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί μπορούν να μεταβληθούν αν οι ενδιαφερόμενοι εκδηλώσουν την πρόθεσή τους και προχωρήσουν σε προκαταρκτικές, τουλάχιστον, ενέργειες για την κατεδάφιση με δικές τους δαπάνες ή για τη νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση οι προγραμματιζόμενες κατεδαφίσεις, για τις οποίες εκδηλώθηκε η παραπάνω πρόθεση, μπορούν να μετατίθενται χρονικά. Αν οι μεταβολές στον προγραμματισμό είναι σημαντικές, ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται υπό Β. και ο νέος προτεινόμενος προγραμματισμός αποστέλλεται προς έγκριση στο Τμήμα Αιγιαλού και Παραλίας, τη Διεύθυνση Περιουσίας, τη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών και στο Γραφείο Γενικού Γραμματέα.
Δ. Νομιμοποίηση υφιστάμενων έργων σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001
Εν όψει του άρθρου 14Α του ν. 2971/2001, που προστέθηκε με το άρθρο 34 του ν. 4607/2019, και του άρθρου 46 του ν. 5131/2024 τίθεται το ερμηνευτικό ζήτημα αν, και υπό ποιες προϋποθέσεις, επιτρέπεται η παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας για την κατασκευή των έργων του άρθρου 14 του ν. 2971/2001. Επί του ζητήματος αυτού επισημαίνονται τα παρακάτω:
Το άρθρο 14Α του ν. 2971/2001 και το άρθρο 46 του ν. 5131/2024 δεν καθιερώνουν νέα, ειδική διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενων έργων, καθ’ όσον μάλιστα παραπέμπουν (ευθέως ή εμμέσως) στο άρθρο 14 του ν. 2971/2001 για τη διαδικασία, με βάση την οποία θα γίνει η νομιμοποίηση. Επίσης, δεν αποκλείουν τη χορήγηση παραχώρησης για την κατασκευή έργων, αν στον παραχωρούμενο αιγιαλό και παραλία ήδη υφίστανται έργα χωρίς άδεια. Η επισήμανση αυτή δεν αναιρεί ότι τα έργα που δεν διαθέτουν άδεια είναι κατεδαφιστέα, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 5092/2024, όπως ήσαν και σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 27 του ν. 2971/2001.
Επισημαίνεται, ωστόσο, και ότι η κατεδάφιση ενός υφιστάμενου έργου μπορεί να έχει δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μόνη της. Όπως ήδη αναφέρθηκε υπό Β., οι επιπτώσεις αυτές, που μπορεί να περιλαμβάνουν και τις επιπτώσεις από την απαιτούμενη κατασκευή νέων έργων, ανεξάρτητων του αιτούμενου έργου, για λόγους αντιδιαβρωτικής και άλλης προστασίας, πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον προγραμματισμό των κατεδαφίσεων. Σε κάθε περίπτωση, η κατασκευή ενός έργου καθ’ αυτήν συνεπάγεται δυσμενείς συνέπειες για το περιβάλλον, οι οποίες εξετάζονται στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης που προβλέπει η περ. β) της παρ. 6 του άρθρου 14 του ν. 2971/2001.
Η διαδικασία παραχώρησης σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001 επιδιώκει, μεταξύ άλλων, να περιορίσει την περιβαλλοντική επιβάρυνση από την κατασκευή του έργου. Προς τον σκοπό αυτό, όταν εξετάζεται αίτημα για παραχώρηση και αδειοδότηση έργων σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001 σε αιγιαλούς και παραλίες με υφιστάμενα έργα χωρίς άδεια, πρέπει να εξετάζονται συνδυαστικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή του νέου έργου και από την κατεδάφιση του υφιστάμενου. Μάλιστα, ιδίως αν το αιτούμενο έργο ταυτίζεται σε σημαντικό βαθμό με το υφιστάμενο, απαιτείται η σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων να εξετάζει τουλάχιστον τρία ενδεχόμενα, σε σχέση με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, για να καταλήξει ποιο από τα τρία είναι λιγότερο επιβαρυντικό:
α) η κατεδάφιση του υφιστάμενου έργου και εν συνεχεία η κατασκευή του αιτούμενου έργου,
β) η διατήρηση του υφιστάμενου έργου και η πιθανή τροποποίησή του, ή
γ) η κατασκευή του αιτούμενου έργου επί ή πλησίον του υφιστάμενου έργου, ώστε στη συνέχεια να αποτελούν ενιαίο έργο.
Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείεται να νομιμοποιηθεί ένα υφιστάμενο έργο, δηλαδή να χορηγηθεί άδεια γι’ αυτό εκ των υστέρων. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να πρόκειται για έργο που θα μπορούσε να έχει κατασκευασθεί νομίμως, δηλαδή για έργο που θα μπορούσε να αδειοδοτηθεί σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001, αν είχε ακολουθηθεί η σχετική διαδικασία. Κρίσιμο στοιχείο για τον καθορισμό αν μπορεί να αδειοδοτηθεί ένα υφιστάμενο έργο είναι η προμνησθείσα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία πρέπει να προκρίνει τη διατήρηση του έργου, με ή χωρίς κάποιες μετατροπές, ως τη βέλτιστη λύση περιβαλλοντικά.
Με βάση τα παραπάνω, όποιος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου, οφείλει να υποβάλει αίτηση σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001. Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα εγκριθεί είτε με έκδοση περιβαλλοντικών όρων, είτε με υπαγωγή σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να τεκμηριώνει ότι η διατήρηση του υφιστάμενου έργου, είτε αυτούσιου, είτε με τροποποιήσεις, είναι η λύση που επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον.
Σημειώνεται ότι η νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου έχει αναλογία στην πολεοδομική νομοθεσία. Ειδικότερα, στην περ. ι) του άρθρου 28 του ν. 4495/2017 (Α’ 167) προβλέπεται η άδεια νομιμοποίησης ως διοικητική πράξη που εκδίδεται εκ των υστέρων για να νομιμοποιηθούν κατασκευές που είναι σύμφωνες με τις διατάξεις που ισχύουν κατά τον χρόνο της νομιμοποίησης ή κατά τον χρόνο της εκτέλεσης αυτών. Η νομιμοποίηση γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής, αντίθετα με τις τακτοποιήσεις που μπορούν να γίνουν μόνο για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσεις μέχρι την 28η Ιουλίου 2011, σύμφωνα με το άρθρο 88 του ν. 4495/2017.
Τέλος, σημειώνεται ότι τα έργα που μπορούν να νομιμοποιηθούν είναι έργα που έχουν κατασκευασθεί τόσο από δημόσιους, όσο και από ιδιωτικούς φορείς. Επισημαίνεται ότι η περ. α) της παρ. 2 του άρθρου 14 του ν. 2971/2001, όπως έχει διαμορφωθεί με το άρθρο 33 του ν. 4607/2019, κατά την οποία αδειοδοτούνται έργα για «σκοπούς κοινωφελείς ή προστασίας του περιβάλλοντος, εφόσον τα έργα εκτελούνται από το Δημόσιο ή Ν.Π.Δ.Δ., συμπεριλαμβανομένων των Ο.Τ.Α., επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ή Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών», εμπίπτει στην ενδεικτική απαρίθμηση που εξειδικεύει την παρ. 1 του ίδιου άρθρου. Επομένως, δεν αποκλείει από το ρυθμιστικό του πεδίο και έργα που έχουν γίνει από ιδιωτικούς φορείς.
Ε. Παραχώρηση απλής χρήσης
Από το άρθρο 18 του ν. 5092/2024 και από τη λοιπή τη νομοθεσία (περιλαμβανομένου και του προϊσχύσαντος άρθρου 27 του ν. 2971/2001) δεν προκύπτει ότι αποκλείεται ή περιορίζεται η παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας, όταν επ’ αυτών υπάρχουν αυθαίρετα έργα. Εξ άλλου, η απαγόρευση της περ. ζ) της παρ. 2 του άρθρου 89 του ν. 4495/2017 καταλαμβάνει τη μεταβίβαση κυριότητας και όχι την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, η οποία είναι ιδιώνυμη σύμβαση με ιδιωτικό και δημόσιο χαρακτήρα.
Ωστόσο, στον βαθμό που το Δημόσιο, κατ’ ενάσκηση της διακριτικής του ευχέρειας, δεν παραχωρεί προς απλή χρήση αιγιαλούς και παραλίες επί των οποίων υπάρχουν έργα μη αδειοδοτημένα, δημιουργείται ένα ισχυρό κίνητρο για την κατεδάφιση ή νομιμοποίηση των κατασκευών που ήδη βρίσκονται στους αιγιαλούς και τις παραλίες. Για τον λόγο αυτό, ένα από τα στοιχεία που συνεκτιμά η αρμόδια κτηματική υπηρεσία για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας είναι και η ύπαρξη έργων χωρίς άδεια και, ενδεχομένως, η κίνηση της διαδικασίας για την κατεδάφισή ή τροποποίηση ή νομιμοποίησή τους.
Για λόγους δημοσίου συμφέροντος, που συνίστανται στη διαφύλαξη της τουριστικής κίνησης σε διάφορες επισκέψιμες περιοχές της χώρας, αλλά και την είσπραξη δημοσίων εσόδων, οι κτηματικές υπηρεσίες καλούνται να εξετάζουν αιτήματα για παραχώρηση της απλής χρήσης σε αιγιαλούς και παραλίες, ακόμη κι αν επί αυτών υπάρχουν κατασκευές χωρίς άδεια. Επισημαίνεται ότι οι αιτούντες επιχειρηματίες πολύ συχνά καταλήγουν να επιβαρύνονται από την παράλειψη των φορέων που πραγματοποίησαν την επέμβαση στον αιγιαλό και τα έργα χωρίς άδεια χωρίς οι ίδιοι να έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στη διαδικασία για τη λήψη νόμιμης άδειας ή τη νομιμοποίηση εκ των υστέρων των έργων.
Ωστόσο, οι παραχωρήσεις αυτές δεν πρέπει να ορίζουν διάρκεια που να υπερβαίνει το χρονικό σημείο, κατά το οποίο προβλέπεται η κατεδάφιση του έργου του αιγιαλού σύμφωνα με τον προγραμματισμό κατεδαφίσεων που η οικεία κτηματική υπηρεσία έχει καταρτίσει και έχει εγκριθεί. Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια του προγραμματισμού εκκινήσει η διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου μπορεί, κατά την κρίση της οικείας κτηματικής υπηρεσίας, να συμφωνηθεί μεγαλύτερη διάρκεια σύμβασης ή να παραταθεί η συμφωνηθείσα μέχρι τρία (3) συνολικά έτη. Στη σύμβαση αποτυπώνεται ρητώς ότι η σύμβαση παραχώρησης καταγγέλλεται αζημίως για το Δημόσιο όταν στον χώρο της παραχώρησης πρέπει να εκκινήσουν οι διαδικασίες κατεδάφισης του υφιστάμενου έργου.
Είναι αυτονόητο ότι, για την κατάρτιση των συμβάσεων παραχώρησης, απαιτείται προηγουμένως να έχει διασφαλσθεί ότι από την παραχώρηση δεν προκύπτει κίνδυνος για τους χρήστες της παραχώρησης, τους λουομένους και το κοινό γενικότερα. Προς τον σκοπό αυτό, ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει σχετική δήλωση μηχανικού που έχει τα σχετικά επαγγελματικά δικαιώματα σύμφωνα με το π.δ. 99/2018 (Α’ 187).
Τέλος, από τον συνδυασμό της παρ. 4 του άρθρου 23 του ν. 5092/2024 και του άρθρου 46 του ν. 5131/2024 προκύπτει ότι, σε περίπτωση που καταρτίζεται σύμβαση παραχώρησης απλής χρήσης μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2025, το αντάλλαγμα για τις παραχωρήσεις απλής χρήσης σε αιγιαλούς, επί των οποίων υπάρχουν έργα χωρίς νομιμοποίηση, είναι το διπλάσιο αυτού που υπολογίζεται σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 11 του ν. 5092/2024.
Ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας
Αθανάσιος Τσιούρας
Τι λέει ο νόμος
Ο νόμος 5092/2024 Άρθρο 18 παράγραφος 5 «Μέτρα προστασίας της κοινοχρησίας – Διοικητικά μέτρα» προβλέπει ότι:
«5. Σε περίπτωση παράνομης κατασκευής έργων στον αιγιαλό ή την παραλία, τα έργα αυτά κατεδαφίζονται, σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν την κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών. Προς τούτο, ο Προϊστάμενος της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας εκδίδει πρωτόκολλο κατεδάφισης, το οποίο κοινοποιεί, σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, Α’ 97), στον φερόμενο κύριο ή νομέα ή κάτοχο ή κατασκευαστή αυτών, ο οποίος, μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την κοινοποίηση, κατεδαφίζει τα κτίσματα και αίρει τα πάσης φύσεως κατασκευάσματα. Παράλληλα, η αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία αποστέλλει το πρωτόκολλο κατεδάφισης στον Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Από την κατεδάφιση εξαιρούνται κτίσματα και κατασκευάσματα που εμπίπτουν στον Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 4858/2021, Α’ 220) και τελούν υπό την προστασία του Υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και κατασκευές ή κτίσματα που έχουν ήδη κηρυχθεί προστατευόμενα ή διατηρητέα με απόφαση αρμόδιας αρχής. Ενόσω εκκρεμεί η διαδικασία κήρυξης αυτών ως προστατευομένων ή διατηρητέων, αναστέλλεται η έκδοση ή η εκτέλεση εκδοθέντος πρωτοκόλλου κατεδάφισης».
